صف

صف، داستانی هجوآمیز است در ردیف ادبیات ابزورد و رئالیسم جادویی در توصیف جامعه‌ای تمامیت‌خواه و دیوان سالار و آزار و شکنجه‌ی مردمی که تحت دیکتاتوری حاکم زندگی می‌کنند . بسمه عبدالعزیز، نویسنده‌ی زن مصری، روان‌پزشک، فعال حقوق بشر و هنرمند تجسمی (ملقب به یاغی) در سال ۲۰۱۳، سه ماه بعد از به قدرت رسیدن اخوان‌المسلمین در مصر، با نوشتن این داستان کنایه‌آمیز، تلاش دولت برای نزول شأن انسانی هم‌وطنانش و اعمال زور در برابر اعتراض‌های مردمی را پیش چشم خوانندگان آورد. او در این کتاب پروپاگاندای حکومتی‌ای را نشانه گرفته که در جهت مهار مردم دست به تخریب تاریخ و نگارش دوباره‌ی آن به دلخواه خود می‌زند.

در مصر، اخبار کذب ، سندهای جعلی و توسل به ارعاب و تهدید از مهمترین ابزار کنترل مردم و اداره‌ی جامعه محسوب می‌شود.
کتاب تمامی این ابزار و کنش‌ها را با لحنی مستقیم و صریح معرفی و توصیف می‌کند و در کنار آن به بررسی راه‌هایی می‌پردازد که در آن نهادهای مختلف اجتماعی برای حفظ قدرت باهم تعامل می‌کنند.

از نکات برجسته‌ی این داستان، همکاری رهبران مذهبی و حمایت آنها از شرکت‌های فاسد در جهت ابقای حکومت و افزایش کنترل‌گری آن از طریق نظارت دائمی زندگی و امور مردم است.

رویه‌ی اجتماعی مردسالارانه‌، بیزار و هراسان از زنِ جامعه‌ی استبدادزده‌‌ای که عبدالعزیز خلق کرده، هم‌گام و هم‌نوا
با حکومت دست به سرکوب زنان و بدن آنها می‌زند تا صدای اعتراض‌شان به دیکتاتوری موجود را در حنجره خاموش کند.

انگیزه‌ی نوشتن داستان از آنجا آمد که روزی عبدالعزیز صفی طولانی از مردم منتظر، مقابل اداره‌ای دولتی که بسته
بود دید. دو ساعت بعد او از کنار همان صف، که همچنان طولانی و ایستا بود و همان اداره که همچنان بسته بود گذشت.

عبدالعزیز ترجیح داد سرزمینی که داستانش در آن رخ می‌دهد سرزمینی بی‌نام و نشان باشد. خود او در این باره گفته است: «رژیم
تمامیت‌خواه می‌تواند در هر جایی شکل گیرد. من می‌خواستم داستان را در شکلی جهانی روایت کنم.» او برای اینکه بتواند داستانش را به شکلی مجاز و به دور از تیغ سانسور بنویسد، زبانش را زبانی رمزگذاری شده انتخاب کرد.

داستان صف تازه‌ترین داستان در ژانر پوچی توتالیتر است که تحت تأثیر فضای کتاب ۱۹۸۴ جرج اورول و کتاب‌‌های فرانتس
کافکا نوشته شده است. این کتاب را می‌توان ادامه‌ی کتاب‌‌هایی با موضوع تمامیت‌خواهی و دیوان‌سالاری دانست، کتاب‌هایی چون قلعه‌ی حیوانات جرج اورول، صف ولادمیر سورکین ـ رمانی هجوآمیز و کنایه‌آمیز با نامی مشابه نام این رمان و در
توصیف دیوان‌سالاری روسیه ـ محاکمه‌ی فرانتس کافکا و دنیای شگفت‌انگیز جدید
آلدوس هاکسلی.

منتقدین، رمان را نقد مؤثر اقتدارگرایی و تصویر حس بیهودگی و بی‌معنایی و هچنین استعاره‌ای مناسب برای بهار عربی دانسته‌اند.